انجمن دوستی ایران و افغانستان – اخبار رسانه ها

محسن پاک آیین متولد ۱۳۳۳ است. وی سفیر سابق ایران در کشورهای تایلند، زامبیا و ازبکستان و در حال حاضر رئیس ستاد افغانستان وزارت امور خارجه ایران است. پاک آیین مولف کتاب های “سفیران پیامبر اعظم (ص)”، “شناخت نو محافظه کاران آمریکا”، “سیاست و حکومت در آفریقا”، “پنجاه سال مناسبات دیپلماتیک ایران و تایلند” ترجمه کتاب “جهانی که در آن بسرمی بریم” از ماهاتیرمحمد، “چهل ماه در سرزمین طلایی”، خاطرات ماموریت تایلند و چهار سال در سرزمین تیمور” و “خاطرات ماموریت در ازبکستان” است. گفت وگوی زیر آخرین تحلیل های این کارشناس ارشد امور افغانستان و پاکستان در پاسخ به سئوالات ما است که مهم ترین محورهای آن بحث مذاکرات طالبان، تنش های میان افغانستان و پاکستان، تنش های میان پاکستان و آمریکا و روابط ایران با افغانستان و پاکستان است. بخش دوم و پایانی این گفتگو را در زیر می خوانید.

در این میان و با توجه به شرایط فعلی طالبان و طرح مذاکرات با آمریکا، روابط افغانستان و پاکستان در چه سطحی است و در آینده به چه سمتی پیش می رود؟

وضعیت روابط افغانستان با پاکستان، کمی پیچیده است. در واقع اختلافاتی بین پاکستان و افغانستان وجود دارد که متاسفانه کشورهای غربی بخصوص آمریکا سعی می کنند این اختلافات را تشدید کنند.شهادت استاد برهان الدین ربانی این اختلافات را تبدیل به تنش کرد و احتمالا مذاکرات آمریکا با طالبان نیز این اختلافات را عمیق تر سازد. بنظر من هر چه ارتباطات افغانستان و پاکستان نزدیک شود احتمال استقرار صلح و ثبات در افغانستان و در منطقه بیشتر می شود.

سیاست جمهوری اسلامی ایران بر آن است که تلاش کند اختلافات افغانستان و پاکستان کمتر شود و ارتباط این دو بهتر شود. ما یک نشست سه جانبه ای با حضور سران ۳ کشور ایران، افغانستان و پاکستان برگزار کردیم که در نزدیک کردن دیدگاه های افغانستان و پاکستان خیلی موثر بود و در نظر داریم نشست های بعدی هم انجام شود.

آمریکا به دنبال ایجاد اختلاف میان افغانستان و همسایگان آن است. البته در این حد و توان نیست که بتواند نقش ایران و پاکستان را در افغانستان کمرنگ کند. امنیت و ثبات در افغانستان برای منطقه بسیار مهم است و تقویت همکاری سه جانبه ایران افغانستان و پاکستان می‌تواند نقش سازنده و موثری برای تحکیم آرامش در افغانستان داشته باشد. من فکر می کنم روابط آتی افغانستان و پاکستان روند مثبتی داشته باشد.

لطفا در شرایط فعلی و با در نظرگیری تمام بازی های منطقه ای روابط ایران با افغانستان را چطور ارزیابی می کنید.

جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن مرزهای طولانی با افغانستان،روابط برادرانه ای بر پایه اشتراکات عمیق تاریخی، فرهنگی و اجتماعی با دولت افغانستان دارد و همه مقامات ایران بر گسترش مناسبات همه جانبه با افغانستان تأکید دارند. روابط سیاسی دو کشور در عالی ترین سطح خود است و حجم مبادلات بازرگانی نیز قریب به دو هزار دلار است.ما در چارچوب روابط حسن همجواری بر اساس تعهدات اجلاس های توکیو و لندن ، مشارکت فعالی را در ابعاد گوناگون بازسازی افغانستان برعهده گرفته و به تعهدات خود در بازسازی این کشور عمل نموده ایم.

ساخت خطوط مواصلاتی، احداث مدارس، کلینیک، دانشگاه و … گوشه ای از این خدمات است. دولت فقط برای نظام بهداشتی اولیه پناهندگان افغان در ابران، سالانه ۱۲۰ میلیارد ریال هزینه می کند. خدمات درمانی در بخش بیماران سرطانی، گوارشی، قلبی و عروقی و مانند آن هم برای این جمعیت حدود ۱۳۰ میلیارد ریال هزینه برای دولت دربردارد و در این بین هزینه هایی که ما برای تامین فاکتورهای انعقادی برای هر بیمار هموفیلی می پردازیم سالانه بالغ بر ۲۰۰ میلیون ریال است.

در حال حاضر حدود ۷۰۰ بیمار خاص در میان جمعیت مهاجران خارجی که عموما افغان هستند تحت پوشش خدمات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی هستند. در طول سال های گذشته پناهندگان افغانی در ایران از اکثر حقوق شهروندی از جمله امکانات تحصیلی، بهداشتی، فرصت های شغلی، خدمات شهری و امنیت برخوردار بوده اند.در ارتباط با مسائل پزشکی هیچ محدودیت و تفاوتی میان اتباع خارجی و ایرانی برای ایمن سازی وجود ندارد.

هر سال واکسیناسیون های عمومی، فلج اطفال، سرخک، کزاز، دیفتری، سیاه سرفه ، و هپاتیت بر روی این جمعیت انجام می شود که برای آن دولت ایران با وجود هزینه های سنگینی می پردازد. شمار فارغ التحصیلان دانشگاهی افغان در ایران نیز به بیش از ۱۲هزار نفر می رسد. ۲۴۸ هزار دانش آموز افغانی هم اینک در کشور در حال تحصیل هستند.

حدود ۱۰ هزار کلاس درس در قالب ۸۰۰ مدرسه ما در اختیار این دانش آموزان است که موجب شده در برخی از استان ها مدارس دو شیفته شود.بطور متوسط سالانه سرانه هزینه هر دانش آموزان چهار میلیون ریال است که این تعداد در مجموع در سال یک هزار و ۱۲۰ میلیارد ریال هزینه برای دولت جمهوری اسلامی در بر دارند.

به طور متوسط سرانه هزینه هر دانش آموز افغان در ایران حدود چهار میلیون ریال است.این موارد گوشه ای از توجه ملت ایران به هم کیشان افغانی است.اراده رهبران دو کشور توسعه مناسبات فیمابین است.البته ما همواره خطرات حضور آمریکا در افغانستان را به دوستان افغانی متذکر شده ایم و آنان نیز بر این مسائل واقف هستند. من آینده روابط را روشن می بینم.

همچنین روابط ایران با پاکستان را چطور ارزیابی می کنید؟ ایران با توجه به فضای روابط با این دو کشور به ویژه پاکستان و سابقه دستگیری ریگی و همدستانش به برقراری امنیت در مرزها و جلوگیری از عملیات تروریستی در مرزهای شرقی قوت بخشد؟ آیا پاکستان با توجه به تعریف جدیدی که می توان از روابطش با آمریکا داشت، حاضر به همکاری بیشتر با ایران در این زمینه هست؟

روابط دوجانبه ایران و پاکستان اهمیت به سزایی در تاریخ دارد و دوستی عمیق و محکمی میان دو کشور شکل گرفته است. ایران اولین کشوری بود که پاکستان مستقل در سال ۱۹۴۷ را به رسمیت شناخت. پاکستان هم اولین کشوری بود که ایران پس از انقلاب در سال ۱۹۷۹ و دولت جدید آن را به عنوان دولت رسمی پذیرفت. هر دو کشور در بسیاری از مواضع از یکدیگر حمایت می کنند.

هر دو هم تمایل به تقویت بیشتر روابط و حضور بهتر در اقتصاد جهانی دارند. دو کشور از فرصت‌ها و توانایی های فراوانی برای رشد و گسترش همکاری‌های اقتصادی، صنعتی فی مابین برخوردارند، اگرچه سطح کنونی مبادلات اقتصادی دو کشور با ظرفیت‌های موجود بسیار فاصله دارد و باید با برنامه‌ریزی و حل پاره ای مشکلات آن را ارتقاء داد.

زمینه برای توسعه همکاری‌ها در عرصه‌های گوناگون به ویژه در حوزه انرژی و ساخت راه آهن، برق و ترانزیت کالا و خدمات فراهم است.پروژه انتقال گاز ایران نماد مناسبات عمیق دوستانه و برادرانه فی مابین است. در ارتباط با برقراری امنیت در مرزها و جلوگیری از عملیات تروریستی در مرزهای شرقی، کمیته مشترک امنیتی میان دو کشور برای مقابله با این معضلات تشکیل شده و فعال است.

پاکستان هم قول داده که با هر گونه تحرکات ضد امنیتی در مرزهای دو کشور برخورد ‌کند.طرفین معتقدند که نباید اجازه داد پاره ای تحرکات تروریستی و اشرار در مرزهای دو کشور به مناسبات برادرانه فی مابین ضربه بزند.