انجمن دوستی ایران و افغانستان – اخبار رسانه ها

خبرگزاری فارس: بحران سوخت در افغانستان و پیامدهای ناشی از آن در هفته‌های گذشته علل و عوامل مختلفی دارد که عامل مغفول و پنهان آن استفاده ناتو از سوخت مورد نیاز مردم افغانستان است.

به گزارش فارس، ده برابر شدن ترانزیت سوخت به افغانستان از مسیر ایران، این ظن قریب به یقین را بوجود آورد که نیروهای ناتو از سوخت ترانزیت شده استفاده می‌کنند.
هیچ دلیل واضح دیگری برای افزایش سوخت وارد شده به افغانستان وجود ندارد زیرا جمعیت مردم به یکباره افزایش نیافته و کارخانه‌های تولیدی افغانستان هم که نیازمند به سوخت باشند افزوده نشده است.

پاکستان شاهراه سوخت ناتو

عمده ترین راه تدارکات سوخت نیروهای ناتو مسیر کراچی – تورخم – جلال آباد است.
این مسیر که شاهرگ تدارکاتی ناتو به شمار می‌رود پس از سال ۲۰۰۵ به شدت ناامن شد به گونه ای که تنها در سال گذشته صدها تانکر سوخت نیروهای ناتو توسط طالبان در خاک پاکستان و افغانستان به آتش کشیده شدند.
همزمان با چالشی شدن این راه، دولت پاکستان نیز با استفاده از فرصت در دست داشته به منظور امتیازگیری فشارهایی را بر آمریکا وارد می‌کرد که نمونه آن بستن مرز تورخم در آبان ماه بود.
مجموعه این عوامل باعث شد تا ناتو در تکاپوی مسیرهای جایگزین شود.

درخواست ناتو از ایران

برخی کشورهای عضو ناتو که روابط حسنه‌ای با ایران داشتند، از جمهوری اسلامی ایران درخواست کرده بودند تا به محموله‌های غیرنظامی آنان که سوخت نیز شامل بود، اجازه ترانزیت به خاک افغانستان را بدهد که با پاسخ منفی ایران مواجه شدند.

معامله ناتو با تاجران افغانستان

بر اساس برخی گزارش‌ها، حدود ۳۰ درصد سوخت افغانستان از مسیر ترانزیتی ایران تامین می‌شود که این میزان به طور عمده از کشورهای آذربایجان، ترکمنستان و عراق تامین می‌شود.
منهدم شدن پیاپی تانکرهای سوخت در مسیر پاکستان و عدم موافقت ایران با ترانزیت از مسیر خود، ناتو را وادار کرد تا به منظور حل مشکل، به تاجران افغان روی ‌آورد و با عقد قرارداد، سوخت مورد نیاز خود را از طریق مسیرهای ترانزیتی ایران تامین ‌کند.
تاجران افغان نیز با استفاده از قوانین ترانزیت و بدون توجه به این که سوخت مورد نیاز ناتو از کشوری ترانزیت می‌شود که کشورهای عضو ناتو بنزین را بر آن تحریم کرده اند اقدام به فروش سوخت به نیروهای ناتو کرده اند.

توان مالی ناتو در مقایسه با مردم افغانستان

سه برابر شدن ترانزیت سوخت به افغانستان از مسیر ایران وفور سوخت را در بازار افغانستان در پی داشت و ناتو نیاز خود را به سادگی تامین می‌کرد.
به دنبال آگاهی جمهوری اسلامی از این اقدام غیرقانونی ناتو، ایران را بر آن داشت تا نخست سوخت ترانزیتی به افغانستان را متوقف کند و سپس از مقامات افغان بخواهد تا راهکاری اتخاذ کنند تا مصرف کنندگان این سوخت فقط مردم افغانستان باشند.
در این زمان و پس از رایزنی مقامات دو کشور، روزانه به تعدادی تانکر متوقف شده در مرز اجازه ورود به خاک افغانستان داده شد و تعداد این تانکرها با توافق هیئت افغان سفر کرده به تهران مشخص شده بود.
از آنجا که فقط ۳۰ درصد سوخت افغانستان از مسیر ایران تامین می‌شود و این سوخت به طور عمده در ولایت‌های غربی به مصرف می‌رسند باید افزایش قیمت برطرف می‌شد و نیاز مردم به سوخت تامین می‌شد اما چنین اتفاقی رخ نداد به دلیل این که ناتو به شدت به این سوخت نیاز دارد و با استفاده از توان مالی بالا سوخت را با قیمت گزافی خریداری می‌کند.
به نقل از منابع آگاه، از ۳۰ تانکر سوخت وارداتی به داخل افغانستان بیش از دو سوم آن توسط ناتو خریداری می‌شود و آن چه به دست مردم افغانستان می‌رسد بسیار کمتر از نیاز آنان است.
این اقدام ناتو هدفدار است زیرا علاوه بر تامین سوخت مورد نیاز، بر مشکلات مردم می‌افزاید و پروژه ایران هراسی را در قالب اقتصادی دامن می‌زند.

عوامل تشدید کننده وضعیت فوق

در کنار مجموعه عوامل فوق، عوامل دیگری نیز باعث افزایش قیمت سوخت در افغانستان شده اند که از جمله آنها محدودیت تردد کامیون‌های سنگین حامل سوخت در مسیر حیرتان – کابل است.
بخش عمده ای از سوخت مورد نیاز افغانستان از کشورهای شمال افغانستان مانند ازبکستان تامین می‌شود و هر ساله با رسیدن فصل سرما و ریزش برف، مسیر حیرتان – کابل به خصوص گردنه های تونل سالنگ، برای تردد کامیون‌های سنگین غیرممکن می‌شود.
این عامل سبب می‌شود که حمل سوخت توسط کامیون‌های کوچک و با ظرفیت محدود صورت گیرد.
سال‌های گذشته نیز در زمان بارش برف و به خصوص در زمان انسداد تونل سالنگ که تنها راه ارتباطی با مرز حیرتان است افزایش مواد سوختی در افغانستان مشهود بود.

گروه‌های تنش‌زا در افغانستان

بخش زیادی از فضای بوجود آمده در افغانستان ناشی از تلاش گروه‌هایی است که آرمان آنها بر هم خوردن روابط ایران و افغانستان است.
این گروه‌ها که بخشی از آنان در بدنه دولت افغانستان هم نفوذ دارند، با استفاده از ابزارهای مختلف اوضاع را متشنج می‌سازند تا روابط حسنه دو کشور را متشنج سازند.
شکی نیست که تظاهرات برگزار شده در شهرهای کابل و هرات با تلاش این گروه‌ها انجام شده است.

رسانه‌ها و چشم‌پوشی از واقعیت‌ها

از زمان شروع این سناریو، رسانه‌های افغانستان بدون کند و کاو درباره حقیقت ماجرا، یک جانبه به قاضی رفتند.
البته احساس انسان دوستانه آنان درباره انعکاس مشکلات مردم در فصل سرد زمستان قابل درک و ارج است اما برخی رسانه‌ها به منظور متشنج کردن اوضاع و تهییج افکار عمومی با چشم پوشی از اصل ماجرا و این که ناتو چگونه با تمکن مالی خود مردم افغانستان را قربانی می‌کند، به تحریف اخبار پرداختند.
شاید اگر رسانه‌های افغانستان به جای دامن زدن به جو موجود، به ریشه یابی این مطلب می‌پرداختند، معضل تانکرهای سوخت و مشکل مردم مظلوم افغانستان مدت‌ها قبل حل می‌شد.

انتظار از دولت افغانستان

جمهوری اسلامی تعهد دولت افغانستان برای رسیدن سوخت به مردم افغانستان را شرط حل این مشکل بیان کرده است و از مقامات دولت افغانستان خواسته است تا میزان سوخت مورد نیاز را اعلام کند اما تعلل دولت افغانستان در این مورد تامل برانگیز است.
در شرایط موجود نیز که روزانه یک میلیون لیتر سوخت از مرزهای ایران وارد افغانستان می‌شود، هیچ تغییر چشمگیری در اوضاع مشاهده نمی‌شود و این مطلب هوشیاری دولتمردان افغان را می‌طلبد تا علل آن را بررسی کنند و در صورتی که تاجران این سوخت را در اختیار ناتو قرار می‌دهند با آن مقابله کنند.

بدون شک تداوم این وضع به نفع هیچ یک از طرفین نیست و فضای بی‌اعتمادی را بین دو طرف در پی خواهد داشت.
بهتر است تا هر دو کشور همسایه، همزبان و هم دین تلاش مضاعفی را برای حل این مشکل نه چندان پیچیده به خرج دهند و مانع سوء استفاده سودجویان و مغرضان شوند.